ที่ดิน น.ส.3 ครอบครองได้สิทธิอะไร? เข้าใจ สิทธิครอบครอง แม้ไม่ใช่โฉนด

ที่ดิน น.ส.3 ครอบครองได้สิทธิอะไร?
เข้าใจ “สิทธิครอบครอง” แม้ไม่ใช่โฉนด

บทนำ
หลายคนเข้าใจว่า เมื่อครอบครองที่ดินไปนาน ๆ ไม่ว่าจะเป็นที่ดินโฉนด หรือที่ดิน น.ส.3 ก็ตาม จะได้สิทธิเป็นเจ้าของเหมือนกัน แต่ในความเป็นจริง กฎหมายไทย แยกสิทธิชัดเจนระหว่าง “กรรมสิทธิ์” กับ “สิทธิครอบครอง” โดยเฉพาะที่ดินที่มีเพียงหนังสือรับรองการทำประโยชน์ (น.ส.3 หรือ น.ส.3 ก.) ซึ่งแม้จะไม่ใช่กรรมสิทธิ์เด็ดขาดเหมือนโฉนด แต่ผู้ครอบครองก็มีสิทธิที่กฎหมายคุ้มครอง


หลักกฎหมายที่เกี่ยวข้อง
ตาม ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1299 วรรคสอง บัญญัติว่า

“สิทธิครอบครองย่อมใช้ยันบุคคลภายนอกได้ เว้นแต่จะเสียไปซึ่งสิทธิอันได้มาแต่โดยเสียค่าตอบแทนและโดยสุจริต และได้จดทะเบียนสิทธิโดยสุจริตแล้ว”
แปลว่า แม้ผู้ครอบครองที่ดิน น.ส.3 จะยังไม่ใช่เจ้าของกรรมสิทธิ์ แต่ก็มี สิทธิครอบครอง ที่กฎหมายคุ้มครอง สามารถใช้ต่อสู้กับบุคคลภายนอกที่มารบกวนได้


ความหมายของสิทธิครอบครอง
สิทธิครอบครอง คือสิทธิที่กฎหมายให้การคุ้มครองแก่ผู้ที่ยึดถือหรือทำประโยชน์ในที่ดิน แม้จะยังไม่ได้โฉนด
ผู้ครอบครองสามารถใช้สิทธิทางศาลเพื่อป้องกันการรบกวนการครอบครองได้
แต่สิทธิครอบครองยังไม่ใช่กรรมสิทธิ์เต็มรูปแบบ → จะได้ก็ต่อเมื่อมีการออกโฉนด หรือมีคำพิพากษาศาลรับรอง

เงื่อนไขการครอบครอง
ต้องแสดงเจตนาเพื่อตนเอง ไม่ใช่ครอบครองแทนเจ้าของเดิม
ต้องครอบครองโดยสงบ เปิดเผย และต่อเนื่อง
ครบกำหนดเวลา

กฎหมายและแนวฎีกาวางหลักว่า หากครอบครองที่ดิน น.ส.3 โดยสงบ เปิดเผย และเพื่อตนเองครบ 1 ปี → สามารถใช้สิทธิครอบครองยันบุคคลภายนอกได้

แนวคำพิพากษาศาลฎีกาเกี่ยวกับสิทธิครอบครอง
ฎีกาที่ 4638/2539
ศาลวินิจฉัยว่า การครอบครองที่ดินที่มี น.ส.3 แม้ไม่ใช่กรรมสิทธิ์ แต่ถือว่าผู้ครอบครองมี สิทธิครอบครองตามมาตรา 1299 สามารถฟ้องขับไล่บุคคลภายนอกที่เข้ามารบกวนได้
ฎีกาที่ 2298/2541
ศาลวินิจฉัยว่า ผู้ครอบครองที่ดิน น.ส.3 ย่อมมีสิทธิครอบครองอันชอบด้วยกฎหมาย แม้จะไม่มีโฉนด และสิทธินี้ใช้ยันบุคคลภายนอกได้ เว้นแต่บุคคลภายนอกนั้นจะได้สิทธิไปโดยสุจริตและมีค่าตอบแทนพร้อมจดทะเบียนแล้ว
ฎีกาที่ 1595/2549
ยืนยันว่า สิทธิครอบครองในที่ดิน น.ส.3 เป็นสิทธิที่กฎหมายคุ้มครองตามมาตรา 1299 แม้จะไม่ใช่กรรมสิทธิ์ แต่ผู้ครอบครองก็มีสิทธิที่จะป้องกันไม่ให้บุคคลอื่นเข้ามาแย่งการครอบครอง

ความแตกต่างสำคัญ: โฉนด vs น.ส.3
โฉนดที่ดิน = มีทะเบียน, อาจอ้าง ครอบครองปรปักษ์ ได้ (10 ปี)
น.ส.3, น.ส.3 ก. = มีเพียงสิทธิครอบครอง ไม่ใช่กรรมสิทธิ์ แต่สามารถยันบุคคลภายนอกได้ตาม ม.1299

บทสรุป
ที่ดินที่มีเพียง น.ส.3 หรือ น.ส.3 ก. แม้ไม่ใช่กรรมสิทธิ์เด็ดขาดเหมือนโฉนด แต่ผู้ครอบครองก็มี สิทธิครอบครอง ตามมาตรา 1299 ซึ่งสามารถฟ้องปกป้องสิทธิของตนจากบุคคลภายนอกได้ โดยเฉพาะเมื่อครอบครองโดยสงบ เปิดเผย และต่อเนื่องครบ 1 ปี

ดังนั้น หากคุณหรือครอบครัวครอบครองที่ดิน น.ส.3 อยู่ ควรเข้าใจว่าตนมีสิทธิครอบครองที่กฎหมายคุ้มครอง และหากเกิดข้อพิพาท ควรรีบปรึกษาทนายความเพื่อดำเนินการตามสิทธิของตน ไม่ปล่อยให้สิทธิเสื่อมค่าไปกับกาลเวลา

ทนายตรินยัน์  นบ, นบท   ทนายเพชรบูรณ์ วิเชียรบุรี