ผู้อนุบาล: แต่งตั้งได้คนเดียวหรือหลายคน? ถ้าประพฤติตนไม่เหมาะสม แก้ไขอย่างไร

บทนำ
การแต่งตั้ง “ผู้อนุบาล” เป็นเรื่องสำคัญสำหรับบุคคลไร้ความสามารถหรือเสมือนไร้ความสามารถ เช่น ผู้ป่วยจิตเวชขั้นรุนแรง ผู้สูงอายุที่ไม่สามารถดูแลตนเอง หรือผู้ที่ประสบอุบัติเหตุจนไม่สามารถจัดการชีวิตประจำวันได้ หลายครอบครัวมักมีคำถามว่า ศาลสามารถแต่งตั้งผู้อนุบาลได้เพียงคนเดียวหรือหลายคน? และหากผู้ที่ได้รับแต่งตั้งกลับประพฤติตนไม่เหมาะสม จะมีทางแก้ไขได้หรือไม่


หลักกฎหมายเกี่ยวกับผู้อนุบาล
ป.พ.พ. มาตรา 28 และมาตรา 29: ศาลมีอำนาจประกาศบุคคลเป็นคนไร้ความสามารถหรือเสมือนไร้ความสามารถ
ป.พ.พ. มาตรา 1466 – 1470: ศาลมีอำนาจแต่งตั้งผู้อนุบาล โดยอาจแต่งตั้ง คนเดียวหรือหลายคนก็ได้ ขึ้นอยู่กับความเหมาะสม
ศาลอาจกำหนดให้ผู้อนุบาลร่วมกันตัดสินใจ หรือแบ่งหน้าที่รับผิดชอบ เพื่อป้องกันการขัดแย้ง

วิธีแก้ไขเมื่อผู้อนุบาลประพฤติตนไม่เหมาะสม
ร้องต่อศาลขอเพิกถอนผู้อนุบาล

ญาติ อัยการ หรือผู้มีส่วนได้เสีย สามารถยื่นคำร้องต่อศาลได้
ศาลอาจเพิกถอนและแต่งตั้งบุคคลใหม่
ขอศาลจำกัดอำนาจหรือเพิ่มการตรวจสอบ

เช่น ให้รายงานผลการจัดการทรัพย์สินต่อศาล
กำหนดให้ต้องได้รับความยินยอมจากศาลก่อนทำธุรกรรมใหญ่
มาตรการคุ้มครองชั่วคราว

หากผู้อนุบาลก่อให้เกิดความเสียหาย ศาลสามารถสั่งคุ้มครองสิทธิของผู้ไร้ความสามารถได้ระหว่างการพิจารณา

ข้อแนะนำเชิงปฏิบัติ
เลือกผู้อนุบาลที่ไว้ใจได้ มีความรับผิดชอบ และซื่อสัตย์
ญาติควรช่วยตรวจสอบการทำหน้าที่ของผู้อนุบาลอย่างสม่ำเสมอ
หากพบพฤติการณ์ไม่โปร่งใส ให้รีบร้องเรียนต่อศาลทันที

บทสรุป
ผู้อนุบาลคือผู้ที่ศาลแต่งตั้งขึ้นเพื่อคุ้มครองสิทธิของผู้ไร้ความสามารถ ศาลสามารถแต่งตั้งได้ทั้งคนเดียวหรือหลายคน แต่หากผู้อนุบาลประพฤติตนไม่เหมาะสม ญาติหรือผู้เกี่ยวข้องสามารถร้องขอต่อศาลเพื่อเพิกถอนหรือเปลี่ยนตัวได้

หากครอบครัวคุณกำลังเผชิญปัญหาผู้อนุบาล ควรรีบปรึกษาทนายความ เพื่อหาทางออกทางกฎหมายที่เหมาะสมที่สุด


ภาคผนวก: แนวคำพิพากษาศาลฎีกาเกี่ยวกับการเพิกถอนผู้อนุบาล
คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 2732/2529
ศาลวินิจฉัยว่า หากผู้อนุบาลประพฤติตนไม่เหมาะสม ไม่ปฏิบัติหน้าที่ หรือสร้างความเสียหายต่อผู้ไร้ความสามารถ ญาติหรืออัยการมีสิทธิยื่นคำร้องต่อศาลเพื่อเพิกถอนผู้อนุบาล และศาลมีอำนาจแต่งตั้งบุคคลอื่นที่เหมาะสมแทน
คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 4911/2546
ศาลเห็นว่าผู้อนุบาลที่ใช้อำนาจในทางมิชอบ เช่น เบียดบังทรัพย์สินของผู้ไร้ความสามารถ ถือว่าประพฤติมิชอบตามกฎหมาย ศาลจึงมีคำสั่งเพิกถอนและแต่งตั้งบุคคลใหม่ที่มีความน่าเชื่อถือแทน
คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 1392/2552
ศาลเน้นย้ำว่าการเป็นผู้อนุบาลมีลักษณะเป็น “หน้าที่เพื่อประโยชน์ของผู้ไร้ความสามารถ” ไม่ใช่เพื่อประโยชน์ของผู้อนุบาล หากฝ่าฝืนหน้าที่ ศาลมีอำนาจจำกัดอำนาจ หรือเพิกถอนตามความเหมาะสม

ทนายตรินัยน์   นบ, เนติบัณฑิตไทย