ใช้รถพ่อขนของโจร ศาลจะริบรถได้หรือไม่?

ใช้รถพ่อขนของโจร ศาลจะริบรถได้หรือไม่?

บทนำ
การริบทรัพย์สินที่ใช้ในการกระทำผิดเป็นประเด็นทางกฎหมายที่สำคัญ โดยเฉพาะในกรณีที่ทรัพย์นั้น ไม่ใช่ของจำเลย แต่เป็นของบุคคลอื่น เช่น รถยนต์ของบิดาที่ถูกจำเลยนำไปใช้ลักทรัพย์ คำถามคือ ศาลจะใช้ดุลพินิจสั่งริบหรือไม่?


หลักกฎหมายที่เกี่ยวข้อง
ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 33 (1): ศาลอาจสั่งริบทรัพย์สินที่ใช้ในการกระทำความผิด แม้ทรัพย์นั้นมิใช่ของจำเลยก็ได้
หลักคุ้มครองบุคคลภายนอกโดยสุจริต: หากทรัพย์เป็นของบุคคลที่ไม่ได้มีส่วนรู้เห็นหรือยินยอมให้ใช้เพื่อกระทำความผิด ศาลอาจไม่สั่งริบเพื่อป้องกันการละเมิดสิทธิ

การวิเคราะห์ข้อเท็จจริง
จำเลยใช้รถยนต์ของบิดาในการขนแบตเตอรี่ที่ลักจากเทศบาล
ศาลชั้นต้นสั่งริบรถยนต์ → เห็นว่าใช้เป็นเครื่องมือก่ออาชญากรรม
ศาลอุทธรณ์กลับคำพิพากษา → พิจารณาว่ารถยนต์เป็นของบิดา ซึ่งไม่เกี่ยวข้องกับการกระทำผิด
คดีอยู่ระหว่างฎีกา → ศาลฎีกาจะต้องชั่งน้ำหนักระหว่าง “การป้องกันอาชญากรรม” กับ “การคุ้มครองสิทธิของเจ้าของโดยสุจริต”

แนวคำพิพากษาศาลฎีกาที่ใกล้เคียง
ฎีกาที่ 1761/2542: รถยนต์ของจำเลยใช้ในการขนยาบ้า ศาลมีคำสั่งริบ เนื่องจากเป็นของจำเลยโดยตรง
ฎีกาที่ 5936/2546: จำเลยใช้รถยนต์ของภริยาไปกระทำความผิด ภริยาเป็นเจ้าของที่แท้จริงและไม่รู้เห็น ศาลเห็นว่าไม่สมควรริบ เพื่อคุ้มครองสิทธิของบุคคลภายนอก
ฎีกาที่ 5744/2567: แม้ปืนของกลางจะมีทะเบียนถูกต้อง แต่เมื่อถูกใช้ยิงข่มขู่ผู้อื่น ศาลฎีกาสั่งริบ เพราะเป็นการกระทำอุกอาจและอันตรายต่อสังคม
ฎีกาที่ 2194/2560: กรณีรถยนต์ที่เป็นกรรมสิทธิ์ของบริษัท แต่นายจ้างไม่รู้เห็นว่าลูกจ้างนำไปใช้ลักทรัพย์ ศาลไม่สั่งริบ เพื่อไม่ให้กระทบสิทธิของบุคคลภายนอก
-  สรุปแนวทาง: หากทรัพย์เป็นของจำเลย → ศาลมักริบ แต่ถ้าเป็นของบุคคลภายนอกโดยสุจริตและไม่รู้เห็น → ศาลมักไม่ริบ


บทสรุป
คดีนี้เป็นตัวอย่างที่ชัดเจนว่า การริบทรัพย์ขึ้นอยู่กับ ดุลพินิจของศาล ที่จะพิจารณาตามข้อเท็จจริงของแต่ละกรณี การใช้ทรัพย์ของบุคคลภายนอกก่ออาชญากรรมอาจนำไปสู่การริบได้ หากมีหลักฐานว่าบุคคลภายนอกรู้หรือควรจะรู้ แต่หากพิสูจน์ได้ว่าเจ้าของเป็นผู้บริสุทธิ์ ไม่รู้เห็น → ศาลมีแนวโน้มไม่ริบ

-  บทเรียนสำหรับประชาชน: ควรระมัดระวังในการให้ผู้อื่นยืมใช้ทรัพย์สิน เช่น รถยนต์ เพราะหากถูกนำไปใช้ในทางที่ผิด อาจตกอยู่ในความเสี่ยง แม้ท้ายที่สุดศาลจะไม่ริบ แต่ก็ต้องเสียเวลาและค่าใช้จ่ายในการต่อสู้คดี

ทนายตรินัยน์  นบ, เนติบัณฑิตยไทย