เมียหลวงเมียน้อย ลูกในทะเบียนลูกนอกทะเบียน ใครกันแน่มีสิทธิในมรดกพ่อ

“เมียหลวง–เมียน้อย ลูกในทะเบียน–ลูกนอกทะเบียน ใครมีสิทธิในมรดกพ่อ?”

บทนำ
ครอบครัวไทยจำนวนไม่น้อยมีความสัมพันธ์ที่ซับซ้อน โดยเฉพาะเมื่อพ่อมีภรรยาหลายคน บางคนจดทะเบียนสมรส บางคนไม่ได้จด แต่มีบุตรด้วยกันจริง และพ่อก็ยอมรับเลี้ยงดูต่อหน้าสังคม จึงเกิดคำถามว่า…ใครจะมีสิทธิได้รับมรดกในฐานะ “ทายาทโดยธรรม” กันแน่ บทความนี้จะชวนมาดูหลักกฎหมายและวิเคราะห์ทีละฝ่าย


หลักกฎหมายที่เกี่ยวข้อง
ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1629
กำหนดลำดับทายาทโดยธรรมไว้ชัดเจน ได้แก่
(1) ผู้สืบสันดาน (บุตร หลาน)
(2) บิดามารดา
(3) พี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกัน
(4) พี่น้องร่วมบิดาหรือมารดาเดียวกัน
(5) ปู่ ย่า ตา ยาย
(6) ลุง ป้า น้า อา
มาตรา 1635
คู่สมรสที่ชอบด้วยกฎหมายของผู้ตาย มีสิทธิเป็นทายาทร่วมด้วย
มาตรา 1546–1547
บุตรชอบด้วยกฎหมาย ได้แก่
เด็กที่เกิดระหว่างการสมรสของพ่อแม่
หรือเด็กที่บิดารับรองบุตรตามกฎหมาย (โดยการจดทะเบียนรับรองบุตร หรือศาลพิพากษาให้เป็นบุตร)

การวิเคราะห์สิทธิของแต่ละฝ่าย
ภริยาคนที่ 1 (จดทะเบียนสมรสถูกต้อง)
มีสถานะเป็น “ภริยาโดยชอบด้วยกฎหมาย”
มีสิทธิเป็นทายาทโดยธรรม (มาตรา 1635)
ได้รับส่วนแบ่งมรดกร่วมกับบุตร
บุตรจากภริยาคนที่ 1
เป็นบุตรชอบด้วยกฎหมายเพราะเกิดระหว่างสมรส
มีสิทธิรับมรดกในฐานะผู้สืบสันดาน (มาตรา 1629 (1))
ภริยาคนที่ 2 (ไม่ได้จดทะเบียน)
ไม่ถือเป็นภริยาโดยชอบด้วยกฎหมาย
ไม่มีสิทธิรับมรดกในฐานะคู่สมรส
แต่ถ้าเคยอยู่กินกันอาจมีสิทธิเรียกร้องค่าเลี้ยงดูหรือตามสัญญาทางแพ่ง แต่อยู่คนนอกเหนือจากมรดก
บุตรจากภริยาคนที่ 2
ถ้าไม่ได้รับรองบุตรโดยการจดทะเบียน หรือศาลพิพากษา → ไม่ใช่บุตรชอบด้วยกฎหมาย ไม่มีสิทธิรับมรดก
แต่ถ้าพ่อได้ทำการ “รับรองบุตร” (จดทะเบียน/ศาลพิพากษา/หรือพฤติการณ์ตามกฎหมายเช่น ปรากฏชื่อในสูติบัตร) → บุตรเหล่านี้มีสิทธิเท่ากับบุตรในทะเบียนทุกประการ
บิดาและมารดาของผู้ตาย
หากยังมีชีวิตอยู่ และบุตรมีสิทธิรับมรดก → บิดามารดาก็ยังคงเป็นทายาทร่วมตามมาตรา 1629 (2)

บทสรุป
ในกรณีนี้ ผู้มีสิทธิแน่นอน คือ

ภริยาคนที่ 1 (คู่สมรสที่จดทะเบียน)
บุตร 2 คนจากภริยาคนที่ 1
ภริยาคนที่ 2 ไม่มีสิทธิในฐานะคู่สมรสเพราะไม่จดทะเบียน

บุตรจากภริยาคนที่ 2 จะมีสิทธิหรือไม่ ขึ้นอยู่กับว่า “พ่อรับรองบุตร” ตามกฎหมายหรือไม่

ถ้าได้รับรอง → มีสิทธิรับมรดกเช่นเดียวกับลูกในทะเบียน
ถ้าไม่ได้รับรอง → ไม่มีสิทธิในฐานะทายาทโดยธรรม
-- ดังนั้น คำตอบสุดท้ายจึงขึ้นอยู่กับสถานะทางกฎหมายของลูกจากภริยาคนที่ 2 ว่าได้รับการรับรองเป็นบุตรชอบด้วยกฎหมายแล้วหรือยัง

จัดทำโดย...... ทนายตรินัยน์   นบ, เนติบัณฑิตไทย