58 จำนวนผู้เข้าชม |
คำสั่งทางปกครอง: สิทธิของประชาชนเมื่อถูกใช้อำนาจรัฐ
บทนำ
“คำสั่งทางปกครอง” เป็นสิ่งที่ประชาชนจำนวนมากต้องเผชิญ ไม่ว่าจะเป็นคำสั่งเพิกถอนสิทธิ คำสั่งรื้อถอนสิ่งปลูกสร้าง คำสั่งเรียกเก็บภาษีอากร หรือแม้แต่คำสั่งทางวินัยในราชการ คำสั่งเหล่านี้ออกโดยเจ้าหน้าที่รัฐและมีผลกระทบโดยตรงต่อสิทธิ เสรีภาพ และประโยชน์ของเรา หากคำสั่งนั้นไม่ถูกต้องหรือไม่เป็นธรรม เราสามารถใช้สิทธิตามกฎหมายเพื่อคุ้มครองตนเองได้
หลักกฎหมายที่เกี่ยวข้อง
คำสั่งทางปกครองคืออะไร?
ตามพระราชบัญญัติวิธีปฏิบัติราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 คำสั่งทางปกครอง หมายถึง การใช้อำนาจโดยหน่วยงานรัฐที่มีผลกระทบต่อสิทธิหรือหน้าที่ของบุคคลโดยตรง เช่น คำสั่งอนุมัติ อนุญาต เพิกถอน หรือกำหนดหน้าที่
มาตรา 37 กำหนดว่า คำสั่งทางปกครองต้องมีเหตุผลชัดเจน เพื่อให้ผู้ได้รับคำสั่งเข้าใจว่าเหตุใดจึงออกคำสั่งนั้น หากไม่มีเหตุผล อาจถูกเพิกถอนได้
มาตรา 49 กำหนดว่า หากผู้ใดได้รับผลกระทบจากคำสั่งทางปกครอง สามารถยื่นฟ้องเพิกถอนคำสั่งต่อศาลปกครองได้ โดยผู้ฟ้องอาจเป็นผู้เสียหายโดยตรงหรือผู้มีส่วนได้เสีย
สภาพบังคับ: คำสั่งทางปกครองมีผลบังคับใช้ทันที เว้นแต่ศาลปกครองมีคำสั่งทุเลาการบังคับคดีไว้
ตัวอย่างคำสั่งทางปกครองและแนวคำพิพากษาศาลปกครอง
คำสั่งรื้อถอนสิ่งปลูกสร้าง
หากอบต. หรือเทศบาลมีคำสั่งให้รื้อถอนบ้านหรือสิ่งปลูกสร้างที่สร้างโดยไม่ได้รับอนุญาต ถือเป็นคำสั่งทางปกครอง หากผู้ถูกสั่งเห็นว่าออกคำสั่งไม่ชอบ เช่น ไม่มีการตรวจสอบข้อเท็จจริง หรือไม่เปิดโอกาสให้ชี้แจง สามารถฟ้องศาลปกครองขอเพิกถอนคำสั่งได้
ตัวอย่างฎีกา: ศาลปกครองสูงสุดวินิจฉัยว่า การออกคำสั่งรื้อถอนที่ไม่ได้เปิดโอกาสให้ผู้ถูกสั่งเข้ามามีส่วนร่วมชี้แจงก่อน ถือว่าไม่ชอบด้วยมาตรา 30 และ 37 ของ พ.ร.บ.วิธีปฏิบัติราชการทางปกครอง
คำสั่งเรียกเก็บภาษีอากร
หากกรมศุลกากรมีคำสั่งประเมินภาษีนำเข้า โดยแก้ไขแบบประเมินใหม่ ศาลวินิจฉัยว่า หากเป็นเพียงการเพิ่มเติมเหตุผลโดยไม่ขัดแย้งกับคำสั่งเดิม ถือว่ายังชอบด้วยกฎหมาย (เช่น คำพิพากษาฎีกาภาษี ครพ.ภษ. 7181/62)
คำสั่งทางวินัยข้าราชการ
เช่น คำสั่งไล่ออก พักราชการ ถือเป็นคำสั่งทางปกครอง ข้าราชการผู้ถูกสั่งสามารถฟ้องเพิกถอนคำสั่งได้ หากเห็นว่าไม่มีพยานหลักฐานเพียงพอ หรือไม่ได้ให้โอกาสชี้แจง
ตัวอย่าง: ศาลปกครองเคยวินิจฉัยเพิกถอนคำสั่งไล่ออกจากราชการ เนื่องจากคณะกรรมการสอบสวนมิได้เปิดโอกาสให้ผู้ถูกกล่าวหาเข้าชี้แจง จึงไม่ชอบด้วยหลักความเป็นธรรมทางปกครอง
บทสรุป
คำสั่งทางปกครองคือเครื่องมือของรัฐที่ส่งผลกระทบต่อสิทธิของประชาชนโดยตรง แม้จะมีผลบังคับทันที แต่ประชาชนไม่จำเป็นต้องยอมรับโดยไม่มีทางออก หากคำสั่งไม่ชอบด้วยกฎหมายหรือไม่เป็นธรรม สามารถใช้สิทธิอุทธรณ์หรือฟ้องศาลปกครองเพื่อขอเพิกถอนได้ การเข้าใจสิทธิ หน้าที่ และแนวคำพิพากษาที่เกี่ยวข้อง จะช่วยให้เราปกป้องตนเองจากการใช้อำนาจรัฐที่ไม่ชอบได้อย่างมีประสิทธิภาพ
จัดทำโดย ...ทนายตรินัยน์ นบ, เนติบัณฑิตไทยสมัยที่ 59
