โฉนดมีชื่อแค่ 4 คน แต่ทายาทมี 7 ส่วน: ใช้สิทธิอย่างไรให้ที่ดินตรงส่วนจริง

เป็นคดีที่เกิดขึ้นจริงครับ

บทนำ
คดีมรดกที่ “ยอมให้ลงชื่อไว้ก่อน แล้วค่อยมาจัดแบ่งภายหลัง” มักกลายเป็นข้อพิพาทเมื่อมีทายาทบางคน “ไม่ยอมแบ่งตามส่วน” ทั้งที่กฎหมายกำหนดสิทธิของทายาทไว้ชัดเจน บทความนี้อธิบายให้เข้าใจง่ายจากกรณีตัวอย่างโฉนดที่ดิน 48 ไร่—ว่าจะประเมินสิทธิอย่างไร เดินคดีแบบไหน และควรเตรียมเอกสารอะไร เพื่อให้สิทธิกลับมาตรงตามกฎหมายและจบคดีอย่างเป็นธรรม


ข้อเท็จจริง (กรณีศึกษา 48 ไร่)
ปี 2547: โฉนด 48 ไร่ มีชื่อ “นายดำ + นางขาว (บุตร)” ร่วมกัน ⇒ โดยหลักถือคนละครึ่ง
ปี 2548: นายดำถึงแก่ความตาย ⇒ ส่วนของนายดำ ครึ่งหนึ่ง (24 ไร่) กลายเป็นมรดกของทายาท
มรดกส่วน 24 ไร่ ถูกไปลงชื่อเป็น นางขาว, เขียว, เหลือง, ม่วง (ตกหล่น นางแดง (ภริยา), ทอง, เงิน)
ปี 2550: “เขียว” ตาย ⇒ “นายตองอ่อน” รับมรดกแทนบิดา
ปัจจุบันในโฉนดจึงปรากฏชื่อ: นางขาว, นายตองอ่อน, เหลือง, ม่วง
คำอธิบายที่ครอบครัวอ้าง: “ให้ลูกบางคนลงชื่อไว้ก่อน ค่อยมาแบ่งตามส่วนภายหลัง” แต่ นายตองอ่อน ไม่ยอมแบ่ง

ปรับบทเป็นข้อกฎหมาย (สรุปสั้น เข้าใจง่าย)
สิทธิทายาทโดยธรรม

เมื่อสามี (นายดำ) ตายโดยไม่มีพินัยกรรม ทรัพย์มรดกแบ่งให้ ภริยา + บุตรทุกคน เท่ากัน
มรดกในคดีนี้คือ 24 ไร่ (ครึ่งหนึ่งของ 48 ไร่) ⇒ แบ่ง 7 ส่วนเท่าๆ กัน (ภริยา 1 ส่วน + บุตร 6 ส่วน)
ดังนั้นผู้มีสิทธิใน 24 ไร่ คือ นางแดง, ขาว, เขียว(→ตองอ่อน), เหลือง, ม่วง, ทอง, เงิน คนละ 24/7 ไร่
ชื่อในโฉนด ≠ สิทธิแท้เสมอไป

การที่โฉนดมีชื่อไม่ครบ ไม่ได้ตัดสิทธิทายาทที่ตกหล่น โดยเฉพาะเมื่อข้อเท็จจริงคือ “ลงชื่อไว้ก่อนเพื่อรอแบ่ง”
ทายาทที่ตกหล่น มีสิทธิฟ้อง เพื่อให้ “แก้ไข/เพิกถอนรายการทะเบียน” และ จดชื่อเพิ่มให้ตรงส่วน ได้
แนวทางคดีที่ใช้ได้จริง

ฟ้องเพิกถอน/แก้ไขรายการทะเบียน + ให้จดทะเบียนตามส่วนมรดก

ขอให้ศาลรับรองฐานะทายาท–กำหนดส่วน แล้วสั่งเจ้าพนักงานที่ดินจดชื่อเพิ่ม/แก้ส่วน
หรือ ฟ้องแบ่งมรดก/แบ่งกรรมสิทธิ์รวม (partition)

ศาลกำหนดส่วนของทุกคน จากนั้น แบ่งแปลง ออกโฉนดใหม่ตามส่วน
ถ้าแบ่งไม่ได้ ให้ ขายทอดตลาดแล้วแบ่งเงิน ตามส่วน
สิทธิขอแบ่งทรัพย์รวม โดยหลักฟ้องได้ตลอด (สิทธิไม่ถูกตัดด้วยอายุความ)
การรับมรดกแทน

ส่วนของ “เขียว” (24/7 ไร่) เมื่อเขียวตาย ให้ “ตองอ่อน” รับช่วงสิทธิแทน ⇒ ตองอ่อนมีได้แค่ 24/7 ไร่ ไม่เกินกว่านั้น

ข้อแนะนำ (เช็คให้ครบ เดินให้จบ)
ก. คำนวณส่วนให้ถูกก่อน

มรดก = 24 ไร่ ⇒ ทายาท 7 คน คนละ 24/7 ไร่
ภาพรวมที่ “ควรเป็น”:

นางแดง = 24/7 ไร่
นางขาว = (ส่วนเดิมของตน 24 ไร่) + 24/7 ไร่
เหลือง = 24/7 ไร่
ม่วง = 24/7 ไร่
ทอง = 24/7 ไร่
เงิน = 24/7 ไร่
ตองอ่อน (แทนเขียว) = 24/7 ไร่
ข. เตรียมเอกสารหลักฐาน

มรณบัตรของนายดำ และของเขียว
หลักฐานความเป็นทายาท: ทะเบียนสมรส/สูติบัตร/ทะเบียนบ้าน
โฉนดปัจจุบัน + ประวัติการจดทะเบียน (ขอ ทด.19/หนังสือรับรองรายการจดทะเบียน)
พยานยืนยัน “เคยตกลงให้ลงชื่อไว้ก่อนเพื่อรอแบ่ง” (ข้อความแชต/จดหมาย/พยานบุคคล)
หนังสือยินยอม/คำให้การของทายาทที่ยอมแบ่ง (ถ้ามี)
ค. กลยุทธ์ทำงาน

เริ่มที่การเจรจา/ไกล่เกลี่ย

แจ้ง “ส่วนตามกฎหมาย” ให้ทุกฝ่ายเห็นตัวเลขเดียวกัน
เสนอทางเลือก: แบ่งแปลงตามสัดส่วน / ชดเชยค่าต่างส่วน / ร่วมกันขายแบ่งเงิน
ถ้าไม่ยอม ให้เดินคดีแพ่ง

ยื่น ฟ้องเพิกถอน–แก้ไขทะเบียน หรือ ฟ้องแบ่งมรดก/กรรมสิทธิ์รวม
คำขอท้ายฟ้องให้ศาล กำหนดส่วน–สั่งจดทะเบียน–ออกโฉนดใหม่ และให้คำพิพากษาใช้แทนคำยินยอมได้ หากฝ่ายตรงข้ามไม่มาดำเนินการ
หลังคำพิพากษา

นำคำพิพากษาไป ที่สำนักงานที่ดิน เพื่อดำเนินการจดทะเบียน/แบ่งแยกแปลง/ออกโฉนดใหม่ให้ครบทุกคน
ง. ข้อควรระวัง

หากฝ่ายที่มีชื่อในโฉนดอ้างว่า “ได้รับโอนเด็ดขาด” ต้องใช้พยานแสดงว่า เป็นการลงชื่อชั่วคราวเพื่อรอแบ่ง
ถ้ามีการปลูกสร้าง/ใช้ประโยชน์ไม่เท่ากัน อาจต้อง ชดเชยค่าต่างส่วน เพื่อให้เป็นธรรม
เลือกวิธีฟ้องให้เหมาะ: ถ้าเป้าคือ “ใส่ชื่อให้ครบ–ให้ส่วนถูกต้อง” เน้น แก้ไขทะเบียน; ถ้าต้องการ “แยกโฉนดให้จบ” เน้น แบ่งมรดก/แบ่งกรรมสิทธิ์รวม

บทสรุป
ในกรณีโฉนด 48 ไร่ สิทธิแท้จริงของมรดกคือ 24 ไร่ แบ่ง 7 ส่วน เท่ากันสำหรับภริยาและบุตรทุกคน แม้ปัจจุบันโฉนดมีชื่อไม่ครบ ก็ ยังฟ้องทวงสิทธิให้ตรงส่วนได้ ผ่าน 2 เส้นทางหลัก:

เพิกถอน/แก้ไขรายการทะเบียน + จดชื่อเพิ่มให้ตรงส่วน หรือ
แบ่งมรดก/แบ่งกรรมสิทธิ์รวม เพื่อแบ่งแยกแปลงหรือขายแบ่งเงิน
หัวใจคือ “คำนวณส่วนให้ถูก เตรียมหลักฐานให้พร้อม เดินคดีให้ตรงเป้า” เมื่อทำครบ กระบวนการที่ดินก็จะดำเนินการได้จนจบเรื่องสิทธิในโฉนดอย่างถูกต้องและเป็นธรรม

จัดทำโดย  ....ทนายตรินัยน์    นบ, เนติบัณฑิตไทย